Konopiszte. Różany ogród arcyksięcia Franciszka Ferdynanda

Wszyscy wiemy, że tragiczna śmierć arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w 1914 roku w Sarajewie zapoczątkowała I wojnę światową. Ale już nie każdy wie, że nieszczęsny arcyksiąże był zapalonym myśliwym, a także wielkim miłośnikiem róż...

Arcyksiąże Franciszek Ferdynand z żoną Zofią i dwójką dzieci. (źródło zdjęcia - wikipedia)

Można przekonać się o tym podczas wycieczki do posiadłości Konopiszte ze średniowiecznym zamczyskiem (z XIII wieku!) na szczycie wzgórza, która była ulubioną rezydencją arcyksięcia Franciszka Ferdynanda i jego rodziny. Konopiszte leży blisko miasta Beneszow, około 50 km na południe od czeskiej Pragi.

Na początku XX wieku Konopiszte było najnowocześniejszym zamkiem w Europie

Zamek z przyległościami został kupiony przez Franciszka Ferdynanda w 1887 roku i dość szybko kosztem niesłychanie wysokich nakładów został przekształcony w luksusową rezydencję z windami, łazienkami, centralnym ogrzewaniem i działającą na potrzeby użytkowników małą elektrownią. W tamtych czasach był to absolutny ewenement! Nie było w Europie innych średniowiecznych zamczysk tak nowocześnie w środku wyposażonych. Zamek szybko stał się przytulnym gniazdkiem dla Franciszka Ferdynanda, jego żony Zofii i trójki dzieci, choć z zewnątrz robi on wrażenie monumentalne i dość przytłaczające.

Stylowa ławeczka w parku zamkowym

Ciekawy pomysł! Pień umarłego drzewa przekształcony w nowoczesną rzeźbę

Nieomal jednocześnie z pracami remontowymi w budynku, rozpoczęło się tworzenie imponującego ogrodu różanego, a także parku otaczającego zamek. W parku znalazło się wiele klasycznych rzeźb oraz fontann, które przyjechały tu z Modeny i pochodziły z kolekcji rodu Este, którego arcyksiąże był spadkobiercą. Nad swoją największą dumą, czyli ogrodem różanym, Franciszek Ferdynand pracował z wiedeńskim nadwornym ogrodnikiem Karlem Mossnerem, tworząc wymyślne okrągłe partery w stylu wiktoriańskim pod południowym tarasem zamku. Gospodarz sprowadził do Konopiszte przeszło dwieście najpiękniejszych odmian róż z całego świata. W modzie były wtedy róże sztamowe, szczepione na pniu. Było ich w ogrodzie ponad 1500 sztuk, a poza tym rosło tam około 7000 róż krzewiastych.

Na tym zdjęciu najlepiej widać koncepcję różanego ogrodu Franciszka Ferdynanda. Na rozległej polance w parku wytyczono owalne rabaty, na których rosły różane krzewy. Każda odmiana w osobnej kwaterze  

Ogród ozdobiono pięknymi kamiennymi donicami i klasycznymi rzeźbami

Jedną z ozdób były kopie egipskich obelisków

Z różanki widać jedną z zamkowych wież

Na terenie ogrodu różanego zaprojektowane też zostały nowoczesne szklarnie dla roślin ciepłolubnych, głównie dla tropikalnych palm. Przez cały rok w szklarniach hodowano też żółte, pachnące róże, które były ulubionymi kwiatami hrabiny Zofii. To właśnie te róże dostała Zofia od angielskiego marszałka Neel’a, dlatego ta odmiana nosi nazwę ‘Marszalka’. Żółte róże tradycyjnie do dziś zdobią zamkową bibliotekę, a w szczególności portret hrabiny Zofii.

Żółte, pachnące róże były ulubienicami hrabiny Zofii

Jedne z niewielu kwitnących róż, które udało mi się dostrzec w różance...

Ale za to piwonie kwitły obficie. Jednak nie one były głównymi bohaterkami tego miejsca

A żółty wiciokrzew romantycznie oplatał budynek, znajdującej się na terenie różanki, kawiarenki

Kilkanaście lat trwało urządzanie parku i ogrodu różanego. Na początku czerwca 1914 roku (niedługo przed tragiczną śmiercią pary gospodarzy) Konopiszte odwiedził pruski cesarz Wilhelm II. Przywiózł on ze sobą admirała Alfreda von Tirpitza, który był uznanym ogrodnikiem i bardzo chciał obejrzeć sławną już wtedy w Europie różankę następcy tronu austro-węgierskiego. Ponieważ wiosna była późna i chłodna tego roku, większość róż nie chciała zakwitnąć na czas. Gospodarz nakazał więc na kilka dni wcześniej podlewanie rabat ciepłą wodą, by zapewnić kwitnienie w odpowiednim momencie. Ten sprytny zabieg przyniósł chyba niezłe efekty, ponieważ kajzer Wilhelm wychwalał arcyksięcia za ogród i doskonałe wyczucie barw.

Ławeczka, na której na pewno siadywała rodzina następcy tronu...

Przepięknie rzeźbiona donica

Różankę otacza piękny, stary park

Jedna z klasycznych rzeźb ogrodowych

O tym, że arcyksiąże Franciszek Ferdynand był zapalonym ogrodnikiem świadczy też fakt, że w 1912 roku odwiedził wystawę ogrodniczą w Londynie, zorganizowaną przez Królewskie Towarzystwo Ogrodnicze (ta wystawa stała się prekursorką organizowanego do dziś Chelsea Flower Show). Franciszek Ferdynand uzyskał u cesarza pozwolenie na wyjazd razem z żoną Zofią, ale para pojechała do Londynu prywatnie i podróżowała incognito jako hrabia i hrabina Artstetten. Choć Franciszek Ferdynand i Zofia udawali zwykłych turystów oglądając wystawę, to i tak zostali rozpoznani, a gazety szczegółowo opisywały każdy ich krok. Oprócz wystawy zwiedzili wtedy również słynny ogród botaniczny Kew, a także pałac i ogrody w Hampton Court oraz kilka wiejskich posiadłości, słynnych z pięknie zaaranżowanej roślinności.

Gigantyczne rododendrony!

Niestety, następca tronu austrowęgierskiego miał też inną wielką pasję – zabijanie zwierząt, zwaną eufemistycznie myślistwem. Trofea myśliwskie zgromadzone w zamku to kolekcja tysięcy poroży, zębów poukładanych w szklanych gablotach, wypchanych zwierząt, wypreparowanych skór. A wszystko dla chęci pochwalenia się i pokazania – „Tyle tego nazabijałem!”... Zrobiło to na mnie przygnębiające wrażenie. Ale podobno takie były wtedy rozrywki w wyższych sferach i każdy to robił. Jednak większą bym miała sympatię dla tego nieszczęśnika Franciszka Ferdynanda, gdyby był tylko pasjonatem ogrodnictwa i róż...

Ta pasja następcy tronu nie przypadła mi do gustu

Ogród różany został zrekonstruowany w latach 1995-2000. Obecnie można też zwiedzać szklarnie Franciszka Ferdynanda.

Zamkową szklarnię można zwiedzać za dodatkową opłatą. Mieści głównie kolekcję palm 

Odwiedziłam zamek Konopiszte na początku czerwca z nadzieją, że róże będą w pełnym rozkwicie, ale niestety tak nie było. Niewiele róż kwitło i różanka była raczej mało kolorowa. Ale po zwiedzaniu zamku, który wygląda tak jakby jego mieszkańcy dopiero co się z niego wyprowadzili, nie było trudno sobie wyobrazić rodzinę następcy tronu spacerującą po alejkach... Oczami wyobraźni widziałam też samego Franciszka Ferdynanda z troską obserwującego różane krzewy i zastanawiającego się, dlaczego jeszcze nie kwitną, choć już najwyższa na to pora...